Spaans en Nederlands erfrecht: Belangrijke verschillen en waarom ze van belang zijn

Het erfrecht, dat bepaalt hoe de bezittingen van een persoon na overlijden worden verdeeld, wordt aanzienlijk complexer wanneer er meerdere rechtsstelsels betrokken zijn. Nu steeds meer mensen bezittingen of familiebanden hebben in meerdere landen, neemt ook de noodzaak toe om verschillende erfrechtelijke systemen te begrijpen en hiermee om te gaan. Spanje en Nederland zijn beide populaire bestemmingen voor expats en internationale families, maar de verschillen tussen hun rechtsstelsels kunnen tot onverwachte gevolgen leiden. Of u nu een Nederlandse staatsburger bent met onroerend goed in Spanje, of een Spaanse burger die in Nederland woont: het begrijpen van deze verschillen is essentieel voor een doeltreffende (toekomstige) estate planning en het voorkomen van geschillen.

Wettelijke erfgenamen of testamentele vrijheid?

Een van de meest opvallende verschillen tussen het Spaanse en het Nederlandse erfrecht is het concept van de wettelijke erfgenamen. Het algemene Spaanse nationale recht, het Spaanse Burgerlijk Wetboek (Código Civil), kent kinderen een aanzienlijk wettelijk erfrecht toe, ongeacht de inhoud van een testament. Dit wordt de legítima genoemd. Concreet moet twee derde van de nalatenschap naar de kinderen gaan — ongeacht de wensen van de erflater. Dit weerspiegelt de civielrechtelijke traditie van Spanje, waarin het behoud van familievermogen over generaties heen centraal staat. Spanje kent echter ook een bijzondere situatie: de regionale wetten (derechos forales) die gelden in sommige autonome regio’s (Comunidades Autónomas), zoals Aragón, Catalonië, de Balearen, Galicië, Navarra en Baskenland. Sommige van deze regio’s hebben zelfs een eigen civiel wetboek, bijvoorbeeld het Codi civil de Catalunya, dat zijn eigen erfrecht bevat en afwijkt van het nationale Spaanse recht.

Daartegenover biedt het Nederlandse erfrecht meer testamentele vrijheid. Hoewel kinderen aanspraak kunnen maken op een legitieme portie, is dit recht veel beperkter van omvang en zijn erflaters in Nederland over het algemeen vrij om hun nalatenschap naar eigen inzicht te verdelen. In de praktijk betekent dit dat er onder Nederlands recht meer flexibiliteit bestaat bij de verdeling van de nalatenschap.

Toepasselijk recht en de Europese Erfrechtverordening

Voor personen met banden met meerdere landen is de vraag welk recht op hun nalatenschap van toepassing is, van cruciaal belang. In het algemeen is het toepasselijke recht afhankelijk van de laatste gewone verblijfplaats van de overledene. Bijvoorbeeld, als een Nederlandse burger overlijdt in Spanje zonder een testament na te laten, is het Spaanse recht rechtstreeks van toepassing.

De Europese Erfrechtverordening (Verordening 650/2012), die zowel in Spanje als in Nederland geldt, stelt personen echter in staat om te kiezen voor het recht van hun nationaliteit voor de afwikkeling van hun gehele nalatenschap, zelfs als zij feitelijk in een andere lidstaat woonden.

Een Nederlandse burger die in Spanje woont, kan dus kiezen voor Nederlands recht als toepasselijk recht op zijn of haar nalatenschap. Dit kan met name van belang zijn als men de Spaanse regels van de wettelijke erfopvolging wil vermijden. Deze rechtskeuze moet echter uitdrukkelijk en geldig in een testament zijn opgenomen.

Het nalaten van een rechtskeuze kan leiden tot onbedoelde gevolgen. Wij adviseren dan ook vaak om de estate planning te herzien wanneer u recent bent verhuisd of onroerend goed in Spanje hebt verworven, om ervoor te zorgen dat uw wensen correct worden weerspiegeld. In sommige gevallen kan het opstellen van een Spaans testament dat enkel betrekking heeft op de Spaanse bezittingen helpen om administratieve vertragingen te voorkomen en notariskosten te beperken. Dit moet echter per situatie worden beoordeeld, omdat dergelijke testamenten in Spanje doorgaans legaten betreffen en geen aanwijzing van erfgenamen inhouden. In dat verband is het belangrijk om te bedenken dat er volgens de Europese Erfrechtverordening in principe slechts één recht van toepassing is op de gehele (wereldwijde) nalatenschap – in dit geval dus Nederlands of Spaans recht.

Erfbelasting: een kwestie van jurisdictie

Een ander belangrijk verschil tussen de twee landen is het erfbelastingregime. In Spanje is erfbelasting weliswaar een nationale belasting, maar de uiteindelijke belastingdruk wordt sterk beïnvloed door regionale vrijstellingen binnen de autonome regio’s (Comunidades Autónomas). De tarieven variëren afhankelijk van de verwantschap van de erfgenaam met de overledene, de waarde van de nalatenschap en soms ook van de plaats waar de overledene in Spanje woonde. Niet-ingezetenen kunnen te maken krijgen met hogere tarieven en minder vrijstellingen. Het is belangrijk te weten dat erfgenamen doorgaans zes maanden de tijd hebben om in Spanje aangifte te doen en erfbelasting te betalen. Deze termijn kan worden verlengd, maar alleen als het verzoek daartoe binnen de eerste vijf maanden wordt ingediend. Het missen van deze termijn kan leiden tot boetes of rente – tijdige actie is dus essentieel. Verder moet men ook rekening houden met de Spaanse gemeentelijke belasting ‘plusvalía’, die wordt geheven over de waardestijging van het onroerend goed en vaak onverwacht komt voor buitenlandse erfgenamen, aangezien deze belasting bovenop de staatsbelasting komt.

Nederland daarentegen kent één nationaal stelsel voor erfbelasting. De belastingplicht wordt bepaald aan de hand van de woonplaats van de overledene en de relatie tussen erfgenaam en erflater. Partners en kinderen genieten doorgaans hogere vrijstellingen en lagere tarieven, terwijl meer verre verwanten en niet-verwante erfgenamen zwaarder belast worden.

Wat moet u in de praktijk overwegen?

Als u, of uw familie, bezittingen heeft of woont in meer dan één land, is internationale estate planning essentieel. Een duidelijk opgesteld testament waarin wordt vastgelegd welk recht van toepassing is, kan juridische onzekerheid voorkomen en zorgen dat uw wensen worden nageleefd. Het is minstens zo belangrijk om uw estate plan regelmatig te herzien — zeker na een verhuizing of bij verwerving van buitenlandse bezittingen.

Als u bezittingen heeft in Spanje, zoals onroerend goed, bankrekeningen of andere activa, dan is doorgaans een formele notariële aanvaarding van de nalatenschap vereist voordat deze kunnen worden overgedragen. Erfgenamen hebben een Spaans belastingnummer (N.I.E.) nodig. Indien u niet persoonlijk aanwezig kunt zijn, wordt meestal gebruik gemaakt van een notariële volmacht met apostille. In samenwerking met het Spaanse advocatenkantoor DAUSS Abogados, S.L.P. kunnen wij cliënten helpen met al deze formaliteiten, zodat zij niet zelf naar Spanje hoeven te reizen of het papierwerk alleen moeten afhandelen.

Notariskosten, kadasterkosten, waardebepalingen en beëdigde vertalingen worden doorgaans als verschotten in rekening gebracht en dienen meegenomen te worden in uw planning. Wij werken met betrouwbare professionals voor het verkrijgen van benodigde verklaringen, het coördineren van aangiften en het efficiënt afhandelen van elke stap in het proces.

Bij TLC Advocaten onderhouden wij nauwe contacten met Spaanse juridische professionals zoals DAUSS Abogados, S.L.P., die gespecialiseerd zijn in grensoverschrijdend erfrecht en vastgoed. Als u twijfels heeft over hoe u uw internationale estate planning moet aanpakken, of als u specifieke vragen heeft over Spaans of Nederlands erfrecht, staan wij graag voor u klaar. Ons doel is om het proces zo soepel, transparant en stressvrij mogelijk te maken, zodat u met vertrouwen en gemoedsrust kunt plannen.

Vragen?

Heeft u vragen over deze blog of andere erfrechtelijke kwesties? Neem gerust contact op met een van onze specialisten, zoals mevrouw Willeke Krieger via krieger@tlcadvocaten.nl. U kunt ons ook telefonisch bereiken via +31 53 3033000 (Enschede) of +31 523 745640 (Hardenberg), of een e-mail sturen naar info@tlcadvocaten.nl.

Do you prefer to read this blog in English? Then click here.